İyot, vücutta çok az bulunan, fakat metabolik dengemizi koruyan, enerjik olmamızı sağlayan, önemli işlevleri olan, dolayısıyla dışarıdan besinler, su ve deniz ürünleri ve sebzelerle yeterli miktarda alınması gereken önemli bir mineraldir.
İyot eksikliğinde, normal büyüme ve gelişme için gerekli olan, vücudun enerji tüketim hızını ayarlayarak metabolizmayı dengeleyen tiroid bezi hormonlarının(T3,T4) üretimi olumsuz etkilenmektedir.
Tiroid bezi, bu hormonların kanda normal miktarda tutabilmek için, daha fazla çalışmak zorunda kalarak, guatr oluşmasına neden olur. Tiroid hormonları kanda azaldığında hipotiroidizm adı verilen hormonal bozukluk gelişerek vücut fonksiyonları ve metabolizma yavaşlamaktadır. Bebeklerde zekâ geriliğine neden olabilmekte, çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, zekâ düzeyinin yaşına oranla düşük olması, öğrenme güçlüğü ortaya çıkmakta, hatta cinsel gelişme gecikmektedir. Hipotiroidi genel olarak her yaşta, kilo artışı, ödem, cilt kuruluğu, saç kaybı, kaslarda güçsüzlük, bitkinlik, uyku hali, kabızlık, soğuğa tahammülsüzlük, kadınlarda adet düzensizlikleri gibi belirtilere neden olur.
İyot eksikliğinden başka, ayrıca guatrojen(guatr yapan) maddeler ve ilaçların alınması, genetik faktörler ve otoimmün tiroidit sonucu veya tiroid bezini uyaran hipofiz bezi tümörü etkisiyle de tiroid bezi büyüyebilir. Bunların ayırımı, yani kesin teşhisi, T3, T4, TSH, Anti TPO, Anti Tg gibi laboratuvar kan testleri, nükleer ve radyolojik tetkikler ile yapılmaktadır.
Besinler, su veya ilaçlarla alınan iyot miktarının yeterli olup olmadığının değerlendirilmesi için, idrarda iyot ölçümü yapılır. İdrarda 100-200 µg/L arasında iyot miktarı normal kabul edilmektedir.
Sağlık bir insanın vücudunda 15-20 mg iyot bulunmakta olup, Dünya nüfusunun yaklaşık %30´u iyodun yetersiz olduğu dağlık bölgelerde yaşayan özellikle, bebekler, çocuklar, gebeler risk altında bulunmaktadır.
Bu nedenle, hipotiroidinin neden olduğu hasar ve bozukluklar, erken tanı konularak tedaviye başlanarak önlenebileceğinden, ülkemizde yenidoğan bebeklerden alınan topuk kanında, hipotiroidi ve metabolik hastalıklar araştırılmaktadır. Anne adayı ve gebelere iyotça zengin beslenme önerilmekte ve diğer sağlık kontrolleri yapılmaktadır.
Önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot yetersizliğinin önlenmesi için, tansiyon gibi hastalıkları yoksa iyotlu tuz kullanılması önerilerek, iyotça zengin özellikle deniz ürünleri olmak üzere, süt, yoğurt, peynir gibi süt ürünleri, ıspanak, sarmısak kabak, kuru fasulye gibi sebzelerin tüketimi de teşvik edilmektedir.
