Ülkemizde de?Tüketici Ürünlerinin Tehlikeli Kimyasal Madde İçeriğine Yönelik Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Tebliğ? ile birlikte, tekstil, hazır giyim, çocuk bakım ve kırtasiye ürünlerinde bulunan azo boyalar gibi tehlikeli kimyasalların kontrolleri yapıldığı gibi, kullanımına da kısıtlamalar getirilmiştir.

Hayvan postları, birtakım işlemlerden sonra deriye dönüştürülmektedir. Deri, giyimde, ayakkabı, döşemecilikte ve birçok endüstriyel üründe hammadde olarak kullanıldığından, büyük bir önemi bulunmaktadır.

Hayvan postundaki mantarlar başta olmak üzere, birçok mikroorganizmanın ortadan kaldırılması için pentaklorofenol gibi klorlanmış fenol bileşikleri ve diğer kimyasallar kullanılmaktadır. Koruyucu kimyasallar, deri sanayiide çalışan işçilerde ekzema ve kontakt dermatit gibi dermatozlar adı verilen deri hastalıklarına sebep olmaktadır.

Egzama(dermatit), cildin bazı maddelerle teması sonucu tahrişi ve alerjik reaksiyonlarıyla, çoğu zaman kaşıntılı seyreden derinin iltihabıdır.  Kırmızı, kaşıntılı, iltihaplı ve kabarcıklı bir deri görüntüsü ortaya çıkar. Allerjik reaksiyonlar, kimyasal maddeye temas yerinde yoğundur, zamanla başka bölgelere de yayılabilir.

Bunun yanında, yapılan araştırmalarda, vücutta kas ve eklem çevresi dokulardan çıkan, yumuşak doku sarkomu adı verilen tümörlerin görülme riskinin, benzidin bazlı azo boyaları, organik çözücüler (benzen ve formaldehit),pentaklorofenol, arsenik, dimetilformamid gibi prokanserojen kimyasal maddelere maruz kalan tabaklama işçilerinde daha fazla olduğu görülmüştür.

Ayakkabı imalatında kullanılan, renklendirici(boya), yapıştırıcı, temizleyici ve çözücü özellikteki kimyasalların, kan hücrelerinin yapı ve sayısal harabiyetine(trombositopeni, pansitopeni), el ve ayak sinir uçlarının iltihaplanmasına (periferiknörit)  neden olduğu, lösemiye yakalanma riskini de artırdığı da belirlenmiştir.

Lösemi, (kan kanseri) ya da ilik kanseri olarak da bilinen bir hastalıktır. Kanserleşen ilik hücreleri sağlıklı kan üretmedikleri gibi, iliği istila ederek, sağlıklı kan üretebilecek hücrelere de yer bırakmazlar.

Kimyasal maddelerden en çok gündemde olan, tekstil sanayisinde yaygın olarak kullanılan azo boyalarıdır. Kimyasal olarak aromatik azo bileşikleri yapısında olan ve sentetik olarak elde edilen bu bileşikler, farklı kimyasal gruplar eklenmesiyle, kararlı parlak ve canlı çok çeşitli renkler oluştururlar

Standartlara uygun özellikte olmayan boyalar ve bunların bozulması ile oluşan ürünler toksik ve kanserojen etki yapmaktadırlar.

Ayakkabı, cüzdan/çanta, evrak çantası, kol saati kayışı, kemer,  bebek taşıma çantası, mama önlüğünde,  sandalye örtüsü, mobilyaların tekstil ve deri içeren bölümlerinde  çok sayıda kimyasalların belirlenmiş limitler üzerinde kullanılması yasaktır.

• Azo renklendiriciler:  30 mg/kg (% 0,003 ağırlıkça)
• Dimethyl Fumarate(DMF):  0.1 mg/kg
• Krom: 3 mg/kg
• Perflorooktan sülfanat: 1 mikrogram/metrekare
• Nonil fenol etoksilat:  %0.01
• Formaldehit: 75mg/kg

Daha kötüsü,  Disperse Blue 1, Basic Violet 14,  AcidRed 26 , Direct Black 38, gibi kanserojen ve Dispers  Orange 3,  Dispers Blue  7, DispersRed  17, DisperseYellow 23 gibi allerjen olduğundan kesin olarak yasak olan boyar maddelerin de kulllanılabilmesidir.

Kimyasal maddelerin, cilde temas eden ürünlerde kullanılmasında sınırlama, yasak getirilmesinin yanında denetimlere rağmen, merdiven altı imalat yapan firmaların ürünleri kaçak olarak ülkeye getirilerek, piyasaya sürülebilmekte, pazarlanabilmektedir.

Bir şekilde vücuda girebilen, her kimyasal maddenin toksik olma potansiyeli bulunmaktadır. Zararsız olduğu bilinen ve gıdada, tekstilde kullanılan basit bir kimyasal madde aşırı dozda olduğunda etkisi zehirleyici, kanserojen boyutlara çıkabilmektedir. Kısa sürede etki gösterebildiği gibi, vücutta birikerek aylar, yıllar sonra bile zarar verebilmektedir.

 Ayakkabı ve diğer giyim eşyaları alınırken, bazı konulara hassasiyetle dikkat edilmelidir;

1. Herhangi bir ürünü seçerken üretici/ithalatçısının açık adının ve adresinin bulunduğu ürünler tercih edilmelidir.

2. Özellikle plastik, tekstil ve deri ürünlerinde renk ne kadar koyuysa o kadar çok boyar madde kullanılmış demektir.

3. Kimyasal kokan koyu renkli ürünlerden kaçınılmalıdır.

4. Giyecekler mümkünse kullanılmadan önce mutlaka yıkanmalıdır. Islandığında renk veren, boyası akan koyu renkli elbiselerin cilde teması tehlikelidir.

5. Bir ürün etiketinde veya kataloğunda uyarılar varsa dikkat edilmelidir.

6. Özellikle allerjik yapıya sahip kişiler, ürün seçiminde daha dikkatli ve bilinçli  hareket etmelidirler.

7. Kimyasallar her yaş için risk oluşturmakla birlikte, özellikle çocuklar ve  gebeler için daha tehlikeli olabileceğinden, tercih edilecek ürünlerde daha hassas olunmaldır.

8. Ayrıca, kronik  kalp, karaciğer, böbrek, akciğer,tiroid ve metabolizmal hastalığı olanlar, özellikle ayakkabı, çorap başta olmak üzere, diğer bütün giyim ve tekstil ürünlerinde daha seçici olmalı, sağlıklı ürünleri tercih etmelidir.