80 İmam-ı Şafii (rha) "İhtilâf" konusunda kendisine: "- Gerek eskiden, gerek şimdi olsun, ilim ehlini daima ihtilâf halinde buluyorum. Bu ihtilâf onlara caiz midir?" şeklinde tevcih edilen bir suale şu cevabı veriyor: "İhtilâf iki çeşittir. Birincisi haram olan ihtilâftır. Bu mahiyette bir ihtilâfa düşmek caiz değildir. Allahû Teâla (cc)`nın kitabında veya Resûl-i Ekrem (sav)`in lisanı üzerinde apaçık ortaya koyduğu nass`lardaki ihtilaf bu mahiyettedir. İlim ehlinin,hakkında nass bulunan konularda ihtilâf etmeleri helâl değildir."(106) Bahsin devamında, Kur`an-ı Kerim`de kendisine açık beyyineler geldikten sonra ihtilâfa düşenlerin zemmedildiği ayet-i kerimeleri zikrederek, bunun "Haram" olduğunu belirtmiştir. Fer`i konularda; fakih sahabelerin ve müctehid imamların, sadece hakkı tesbit için gayret sarfettikleri sabittir. Dolayısıyla fer`i konulardaki ihtilâf rahmettir ve "Hakkı tesbit, batılı iptal" niyetiyle yapılan ilmi gayretlerin bir sonucudur.
81 İslâm ulemâsından bazıları ihtilâfı; "Hakkı tesbit ve batılı iptal niyyet ve gayretiyle iki muarızın şer`i delil getirmesi" olarak tarif etmişlerdir. Ehl-i Sünnet`in müctehid imamları, delâlet-i ve Subuti kat`i olan nasslarda ihtilâfa düşmemişlerdir. Ancak zanni olan konularda; (Yani İctihad` yapılması zaruri olan meselelerde), sadece Allahû Teâla (cc)`nın rızası için, ictihad etmiş ve dayandıkları delilleri açıklamışlardır.
82 İctihad`a konu olan fer`i meselelerde ihtilâfın caiz olduğu "Ümmetimin ihtilâfı rahmettir"(107) Hadis-i Şerifi ile sabittir.
83 Hanefi fûkahâsından Alaûddin El Haskafi: "Bir de ulemânın ihtilâfının rahmet eserlerinden olduğunu bilmesidir. İhtilâf ne kadar çok olursa, rahmet o kadar bol olur" hükmünü zikrediyor. İbn-i Abidin bu metni şerhederken şunları kaydediyor: "İhtilâftan murad; müctehid imamlar arasında fer`i meselelerde cereyan eden ihtilâftır. Yoksa mutlak ihtilâf değildir. Evet mezhep imamlarının ihtilâfı ümmet için bir genişlik ve kolaylıktır."(108)
84 Şer`i şerifin mübah kıldığı bir ihtilâftan söz edebilmek için; her iki muhalifin de müctehid olması ve ihtilâfa konu olan meselenin kat`i nass`la sabit olmaması lazımdır. Ayrıca "Hakkı tesbit ve batılı iptal" niyet ve gayreti esas olmalıdır. Şer`i deliller hususunda kat`i bir ilme sahip olmayan iki müslümanın, mücerred akla dayanarak yaptıkları ihtilâf rahmet eseri değildir. Aksine "Din" hususunda kat`i bir ilme sahip olmadan "Mücerred Akılla" hüküm verdikleri için "Bid`at`e" düşmüş olurlar.(109)