SAĞLIK - Alzheimer´ın bilinen en belirgin belirtisi unutkanlık olsa da, bu durumdan çok daha önce ortaya çıkan kişilik değişiklikleri hastalığın ilk sinyalleri olabiliyor. Erken dönemde alınabilecek bazı önlemler ve yaşam tarzı değişiklikleriyle Alzheimer´dan korunmak ve hastalığı ertelemek mümkün olabiliyor. Memorial Hastanesi Nöroloji Bölümü´nden Prof. Dr. Türker Şahiner, Alzheimer hastalığı konusunda dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Hastalığa çöp proteinler neden oluyor
Beyin hücreleri, bilgi depolamak ve elektriksel iletimde kullanmak üzere gün içinde binlerce protein üretmektedir. Görevini tamamlayan amiloid beta isimli proteinler parçalanıp yok olmak yerine, çöp olarak hücreler arası ortamda birikebilmektedir. Alzheimer ve benzer şekilde beyni tahrip eden hastalıklarda, çöp protein mekanizması gözlenmektedir. Temizlenemeyen çöp protein molekülleri, genellikle beyindeki bellek bölgesinde ağır hasarlar oluşturmaktadır.
Psikolojik belirtiler ile kendini gösterebiliyor
Çöp proteinler, bellekte özellikle yakın hafıza bölgelerini tahrip etmekte ve hastalık bu bölgede başlamaktadır. Ama bilinenin aksine Alzheimer hastalığında unutkanlıktan önce, kişilik değişmesi, hastanın bilinenden farklı davranışlar sergilemesi, normal olmayan tepkiler göstermesi gibi psikolojik belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Alzheimer hastalığının ilerleyen evrelerinde kişi, hastalığını inkar ederek çevresindekilere aslında hiç de unutkan olmadığını iddia edebilmektedir. Bellek bulguları çok ön planda olduğu için belirtiler bunlarla sınırlı gibi düşünülse de; hastanın yürümesi, davranışları ve hareketleri olumsuz yönde etkilenmektedir. Giderek hayattan izole olan hasta, bir süre sonra bebeksi davranışlar sergiler ve sonunda tamamen yatağa bağlı hale gelebilmektedir.
Her unutkanlık Alzheimer değil
Yoğun iş temposu ve teknolojinin günlük hayatın içine daha çok girmesi unutkanlığın yaşanma sıklığını da artırmaktadır. Ancak yaşanan her unutkanlığın sorumlusu Alzheimer değildir. Alzheimer hastalığında gün içinde yaşanan unutkanlıklardan farklı olarak hastalar farkında olmadıkları için unutkanlıklarını sürekli inkar etmektedir. Bu süreçte hastalar unutkan olduğunu söyleyen yakınlarını bile suçlamaktadır. Unutkanlığın yanında, hastalar çok iyi başardıkları becerilerini yavaş yavaş kaybedebilir, zamanla bambaşka bir kişiliğe bürünebilir ve sosyal ilişkileri bozulabilir.
Diyabet ve obezite riski varsa dikkat!
Hipertansiyon, diyabet, kolesterol, yanlış diyet, obezite ve hareketsiz yaşam gibi kalp ve damar sağlığını tehdit eden riskler, beyin sağlığını da yakından ilgilendirmektedir. Beyin hücreleri aktivite halindeyken tek enerji kaynağı olarak glikoz kullanılmaktadır. Bu nedenle şeker metabolizması beyin için büyük önem taşımaktadır. Kişide metabolik sendrom, diyabet veya obeziteye meyil varsa beyin daha kolay yorulup enerjisiz kalabilmektedir. Kalp damar sağlığı ve kolesterol seviyesi de Alzheimer açısından risk faktörleri arasındadır
Hobi edinin ve stresten uzak durun
Zihni aktif tutmak, sosyal hayatın içinde daha fazla yer almak ve hobi edinmek hastalığı ve etkilerini yıllarca geriye itebilmektedir. Alzheimer hastalığını tetiklediği bilinen depresyondan korunmak için bir hobi ya da sporla ilgilenmek gerekmektedir. Aksi halde depresyon için kullanılan ilaçlar kişinin beynine zarar verebilmektedir. Stres sadece üzüntü ve depresyonu ifade etmemektedir. Kişinin kendisine stres yaratan durumları belirleyerek bunları hayatından çıkarması gerekmektedir. Bunun yanında yeni uğraşlara zaman ayırmak, yeni beceriler kazanmak, daha çok hareket etmek, evde her gün kullanılan elektrikli aletlerle yapılan işleri kas gücüyle gerçekleştirmek vücudun ve beynin aktif kalmasını sağlamaktadır.
Beyin sağlığınızı koruyun
Türkiye´de ilk kez Memorial Şişli Hastanesi´nde uygulanan ?Beyin Sağlığını Koruma Programı? ile toplumun bu konuda bilinçlenmesi ve tedavi amaçlanmaktadır. Ailesinde bunama, Alzheimer ya da felç öyküsü olan kişilerin mutlaka felç ve bunama riski açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Programa katılan kişiler genetik ve diğer risk faktörleri bakımında ölçüme alınarak unutkanlıklar, nitelik ve nicelik bakımından değerlendirilmektedir. Tüm ölçümlerin ardından kişiye hayat tarzında, zihinsel ve ruhsal hayatında müdahale edilmesi gereken noktalar belirtilmektedir. Programda ayrıca zihinsel kapasitenin durumu birtakım zihinsel testler aracılığıyla ölçülebilmektedir. Bu testlerde dikkat edilmesi gereken nokta; kişilerin kültür, dil ve eğitiminden etkilenmeden, herkese uygulanabilir testlerin tercih edilmesidir. Uygulanacak testlerin zaman içinde ortaya çıkan değişikliklere duyarlı olması da önem taşımaktadır.
Alzheimer´dan korunmak için bunları ihmal etmeyin
Alzheimer tedavisinde, hastalığa neden olan çöp proteinlerin temizlenmesine yönelik yapılan çalışmalarda büyük gelişmeler yaşanmaktadır. Hastalığa neden olan proteinler ve verdiği zarar hem kan testleriyle hem de radyolojik olarak görüntülenebilmektedir. Günümüzde hala Alzheimer´in kesin tedavisi bulunmamakla birlikte, hastalığa yakalanmamak ve belirtileri ertelemek için bazı kurallara dikkat edilmelidir.
